Nie wszystko jeszcze jasne
Niestety w wyroku ws. Apple TS nie odpowiedział na bardzo interesujące pytanie zadane przez sąd odsyłający: czy ochrona w odniesieniu do »opakowania towaru« może obejmować również oprawę stanowiącą ucieleśnienie usługi [przedstawienie materializujące usługę]?
Jeśli traktować przedstawienie materializujące usługę (pomieszczenie, w którym jest ona świadczona), na równi z opakowaniem towaru, to wydaje się, że w odniesieniu do tej szczególnej kategorii oznaczeń, zastosowanie powinna znajdować przesłanka odmowy rejestracji z art. 4 ust. 1 lit. e) dyrektywy, która zarezerwowana została jednak wyłącznie dla znaków towarowych przeznaczonych do oznaczania towarów, nie zaś usług. Trzeba dodać, że ma ona charakter bezwzględny i nie może zostać wyłączona okolicznością, że oznaczenie nabrało wtórnej zdolności odróżniającej.
Przepis stanowi, że nie są rejestrowane lub podlegają unieważnieniu oznaczenia, które składają się wyłącznie z kształtu lub innej właściwości, wynikających z charakteru samych towarów lub niezbędnych do uzyskania efektu technicznego oraz zwiększających znacznie wartość towarów . Wyłączenie usprawiedliwione jest zagrożeniem monopolizacji kształtu lub innych właściwości towarów, co mogłoby prowadzić do uzyskania nieuprawnionej przewagi konkurencyjnej.
W przypadku oznaczenia, które materializujące usługę, w mojej ocenie stosowanie tego przepisu byłoby wysoce pożądane. Większość bowiem z elementów wystroju pomieszczenia poza funkcją estetyczną oraz możliwą funkcją odróżniającą, stanowi przedmioty o znaczeniu funkcjonalnym dla świadczonych w nim usług. Obecność stołu czy półek w lokalu, gdzie świadczy się usługi około-sprzedażowe - np. prezentuje towary, przeprowadza szkolenia z ich użytkowania – jest niezbędna do ich świadczenia i wynika z charakteru tych usług (wykazanie opisowości oznaczenia w takiej sytuacji może być problematyczne).
W tym przypadku chroniony jest również interes publiczny. Przedsiębiorca nie powinien uzyskiwać monopolu prawnego obejmującego m.in. specyficzne rozmieszczenie stołów w lokalu usługowym. Tego rodzaju elementy wystroju znajdują się w niemal każdym lokalu usługowym, m.in. w sklepach ze sprzętem RTV, takich jak Apple Store. Należy zaś pamiętać, że ochrona znaku towarowego nie ogranicza się wyłącznie do posługiwania się oznaczeniem identycznym, lecz również podobnym. Zakres ochrony przyznanej przez oznaczenie obejmujące wystrój pomieszczenia, mógłby być zatem bardzo szeroki i nieostry, a zatem wprowadzać niepewność w obrocie prawnym.
Problematykę związaną z możliwym posłużeniem się powyższą przesłanką odmowy rejestracji w odniesieniu do oznaczeń, które odzwierciedlają materialnie okoliczności, w których dana usługa jest świadczona, dostrzegł również Rzecznik Generalny Maciej Szpunar (zob. opinia ws. przed TS. C-205/14, Hauck, pkt 106 i nast. oraz niedawno wydana uzupełniająca opinia ws. C‑163/16, Louboutin i Christian Louboutin, przypis 4) .
Można zaobserwować znaczny wzrost rejestracji przestrzennych znaków towarowych przeznaczonych do oznaczanie usług, które obejmują elementy o znaczeniu funkcjonalnym dla środowiska w jakim te usługi są świadczone. Czas pokaże, jak sądy będą podchodzić do kwestii naruszenia takich praw ochronnych oraz zakresu przyznanego monopolu prawnego. Niewątpliwie niedawne zmiany w sposobie zgłaszania znaków towarowych UE, wprowadzają narzędzia techniczne ułatwiające uściślenie przedmiotu ochrony, m.in. poprzez możliwość zamieszczenie w rejestrze trójwymiarowego projektu. Należy jednak zastanowić się, czy przy tak zawężonym zakresie przedmiotu ochrony (w który nie może wchodzić abstrakcyjna kompozycja), zgłaszanie omawianych oznaczeń ma ekonomiczne uzasadnienie i zapewnia realną ochronę wystroju wnętrza w charakterze znaku towarowego.
