Nowoczesne centra handlowe są tak mocno wpisane w krajobraz współczesnych miast, że trudno uwierzyć, iż pierwszy tego typu obiekt powstał zaledwie 60 lat temu - Southdale Center w Minnesocie zainaugurowało bowiem swoją działalność w 1956 roku.
Najstarsze przykłady krytych przestrzeni handlowych pochodzą jeszcze ze starożytnego Rzymu. Słynne Hale Trajana, uważane za obiekt, który stworzył podwaliny pod współczesne centra handlowe, wzniesiono już na początku II wieku. Grand Bazaar w Stambule, dziś jeden z największych czynnych marketów na świecie, powstał w XV wieku. Wśród innych obiektów, które również można uznać za prekursorów współczesnych malli, warto wymienić kryty bazar w irańskim mieście Isfahan z XVII wieku i XIX-wieczny Al-Hamidiyah w Damaszku.
W Europie powstało wiele domów towarowych, które z czasem stały się inspiracją dla konstruktorów współczesnych centrów handlowych, na przykład Marché des Enfants Rouges w Paryżu (1628 r.), Covered Market w Oxfordzie (1774 r.) czy Burlington Arcade w Londynie (1819 r.).
Z kolei galerie handlowe w Stanach Zjednoczonych zaczęły powstawać w pierwszej połowie XIX wieku. Zamieszczamy poniżej kilka interesujących dat, które miały miejsce w historii centrów handlowych w USA.
Otwarto Westminster Arcade – pierwszą galerię handlową w Stanach Zjednoczonych. Budynek inspirowany jest architekturą starożytnej Grecji. W 1976 roku obiekt został wpisany na listę amerykańskich zabytków (National Historic Landmark).
Na przedmieściach Baltimore powstaje Roland Park, uznany za prekursora późniejszych malli. Pod jednym dachem znalazł się szereg sklepów; nowością były tu podjazdy, dzięki którym bezpośrednio przed kompleksem można było zaparkować samochód. (Według innych źródeł budynek otwarto nie w 1896 roku, a 11 lat później, w 1907 roku).
Zamożni mieszkańcy Lake Forest w stanie Illinois finansują budowę Market Square – budynku, który ma ożywić ospałe miasteczko. Kompleks łączy funkcje handlowo-usługowe na parterze z mieszkalnymi na piętrze. Obiekt funkcjonuje do dziś i stał się prawdziwą amerykańską ikoną handlu.
Po raz pierwszy pojawia się termin CENTRUM HANDLOWE. Użył go znany przedsiębiorca i deweloper z Kansas, J.C Nichols. Wśród jego najważniejszych dokonań należy wymienić budowę Country Club Plaza – centrum handlowego otwartego w 1923 roku w Kansas City.
W Grandview Heights w stanie Ohio wzniesiono Grandview Avenue Shopping Center – niewielkich rozmiarów centrum handlowe, pierwsze tak zwane strip mall. To pionierski obiekt handlowy z zintegrowanym parkingiem na 400 samochodów. W kompleksie pierwotnie mieściło się 30 sklepów.
Otwarty zostaje Highland Park Shopping Village w Dallas. To swojego rodzaju miasteczko zakupowe, gdzie centralny punkt stanowił parking, wokół którego wybudowano sklepy. Był to ukłon w stronę coraz większej liczby zmotoryzowanych klientów. W 2000 roku obiekt został wpisany na listę amerykańskich zabytków.
Powstają pierwsze wielkoskalowe centra handlowe, później nazwane mallami. Między innymi: Cameron Village w Raleigh w Karolinie Północnej (1949), Northgate Mall w Seattle (1950) czy Shopper’s World w okolicy Bostonu. Po raz pierwszy kompleksy na przedmieściach stają się rzeczywistą konkurencją dla sklepów w centrach miast.
To najważniejsza data w historii centrów handlowych. Podwoje otwiera Southdale Center w Edine w stanie Minnesota. To pierwsze centrum handlowe, na wzór którego budowano wszystkie kolejne. Architektem kompleksu był Austriak urodzony w Stanach Zjednoczonych – Victor Gruen, po latach uznany za pioniera nowoczesnych centrów handlowych. Projektant ten wychodził z założenia, że w tego typu obiektach należy zachować równowagę między funkcją komercyjną a publiczną. W 1956 roku ukuto też termin SHOPPING MALL.
Na terenie całego kraju inwestorzy wznoszą 209 centrów handlowych o łącznej powierzchni handlowej sięgającej 10 milionów metrów kwadratowych.
W odpowiedzi na centra handlowe na przedmieściach, w centrum miasta Rochester w stanie Nowy Jork powstaje Midtown Plaza – to narodziny nowego trendu – budowy galerii handlowych w centrach miast.
Powstaje pierwszy Outlet, czyli sklep zlokalizowany bezpośrednio przy fabryce – obiekt ten otwiera właściciel marki odzieżowej Vanity Fair.
Umiera Victor Gruen, architekt pierwszego nowoczesnego centrum handlowego. Dwa lata przed śmiercią miał skrytykować swoje opus magnum mówiąc, że „centra handlowe zniszczyły amerykańskie miasta”.
Powstaje pierwszy kompleksowy Outlet.
Na przedmieściach San Francisco powstaje pierwsze Power Center.
Po raz pierwszy w historii budowa nowych centrów handlowych wyhamowuje. Ma to bezpośredni związek z kryzysem na rynku kredytowym.
Powstaje Mall of America – największe dotychczas centrum handlowe w Stanach Zjednoczonych. W tym samym roku rusza również strona internetowa deadmalls.com, która śledzi sytuację na rynku centrów handlowych w Ameryce Północnej. Zawiera historie obiektów, które podupadają, borykają się z poważnymi problemami lub zamknięte popadają w ruinę. Dotychczas opisano kilkaset takich przypadków.
W tym roku w Stanach Zjednoczonych nie powstało ani jedno centrum handlowe – po raz pierwszy od 50 lat.
Ameryka pogrąża się w głębokiej recesji. Kryzys na rynku finansowym uderza we wszystkie gałęzie gospodarki, nie szczędząc również handlu detalicznego. Dziesiątki centrów handlowych na terenie całego kraju zostaje zamkniętych, między innymi pierwsza w Stanach Zjednoczonych galeria handlowa Westminster Arcade – co staje się jednym ze smutnych symboli pamiętnego kryzysu. Kilka lat później, po gruntownej modernizacji, budynek ponownie oddano do użytku. Obecnie łączy funkcje handlowo-usługowe i mieszkalne. Na parterze powstały sklepy, a na piętrach 48 mikroapartamentów.
General Growth Properties – drugi największy operator centrów handlowych w Stanach Zjednoczonych ogłasza bankructwo.
Od tego roku centra handlowe zaczynają walkę o przetrwanie. Wiele z nich świeci pustkami. Jedne są zamykane i wyburzane, inne przekształcane w szpitale lub szkoły. Część zwyczajnie popada w ruinę. Nowe obiekty praktycznie już nie powstają.
Na Florydzie otwarto The Mall at University Town Center – pierwsze centrum handlowe wybudowane w Stanach Zjednoczonych od 2006 roku.
Po raz pierwszy w historii amerykańscy konsumenci więcej zakupów zrobili w sklepach internetowych niż w centrach handlowych.
Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku centra handlowe budowano z niespotykanym wcześniej rozmachem. Były coraz większe i odważniejsze. Malle na przedmieściach stały się również coraz większą konkurencją dla sklepów w centrach miast, gdzie odnotowano spadek zysków z handlu i usług. Na przełomie lat 80. i 90. XX wieku powstają Megamalls – gigantycznych rozmiarów centra handlowe, w których masowo otwierane są kina, restauracje i parki rozrywki i Power Centers – w których mieszczą się przede wszystkim wielobranżowe hipermarkety, jak na przykład Wal-Mart czy SEARS). Ponadto na terenie całego kraju wznoszone są liczne Outlety. Od 2000 roku popularność centrów handlowych wśród Amerykanów zaczyna stopniowo spadać.
W związku z rosnącą popularnością sklepów internetowych rodzi się pytanie, czy centra handlowe wytrzymają konkurencję i przetrwają do końca XXI wieku?
