Likwidacja barier architektonicznych, windy i pochylnie, ścieżki prowadzące, kontrastowa kolorystyka wnętrz, oznaczenia w alfabecie Braille’a – to tylko część z rozwiązań wdrażanych przez PKP S.A. na dworcach, dzięki którym stają się one przyjazne dla wszystkich grup podróżnych.
Pierwszymi inwestycjami, w ramach których położono nacisk na dostosowanie obiektów kolejowych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, były przebudowy głównych dworców w Krakowie, Gdyni czy we Wrocławiu. Elementy wspierające obsługę podróżnych o ograniczonej sprawności ruchowej były również wdrażane w ramach 100 pozostałych inwestycji przeprowadzonych przez PKP S.A. w latach 2010-2015. Jednak prawdziwym przełomem w tym obszarze jest realizowany właśnie Program Inwestycji Dworcowych na lata 2016-2023 (PID), który obejmuje modernizację i budowę łącznie prawie 200 dworców kolejowych w całej Polsce.
200 przyjaznych dworców
Przed przystąpieniem do jego realizacji sfomułowano założenia, które ujęto w dokumencie „Dobre praktyki w inwestycjach kolejowych PKP S.A.”. Nałożono tym samym na projektantów i wykonawców konieczność dostosowania przebudowywanych dworców do wytycznych wynikających z TSI-PRM – norm unijnych dotyczących dostosowania infrastruktury do obsługi osób o ograniczonych możliwościach poruszania się. To wszystko sprawia, że obiekty modernizowane w ramach PID muszą spełniać najwyższe standardy w tym zakresie. Dostosowanie obiektów zabytkowych, a stanowią one ponad 50 proc. dworców ujętych w Programie Inwestycji Dworcowych 2016-2023, to nie lada wyzywanie. Przy projektowaniu konieczne jest uwzględnienie likwidacji istniejących barier architektonicznych (progi, nieodpowiednia szerokość drzwi, brak podjazdów czy dostępu do dworca), a także wdrożenie szeregu rozwiązań, których wcześniej nie było w przebudowywanych obiektach, tj. m.in. linii prowadzących z polami uwagi, oznaczeń w alfabecie Braille’a, w tym dotykowych map dworców, kontrastowej kolorystyki wyposażenia wnętrz, drzwi automatycznych czy odpowiednio przystosowanych toalet. Należy to połączyć w taki sposób, aby przy jednoczesnym przystosowaniu dworców do potrzeb wszystkich podróżnych, niezależnie od ich kondycji fizycznej czy stanu zdrowia, zachować zabytkowy charakter tych obiektów i przeprowadzić rewitalizację zgodnie z zaleceniami służb konserwatorskich.
IDS, czyli dworzec bez barier
Oczywiście, nie wszystkie inwestycje realizowane przez PKP dotyczą obiektów zabytkowych. W ramach PID budowane są również całkowicie nowe obiekty. Najliczniejszą grupą z nich są Innowacyjne Dworce Systemowe (IDS), których w największym programie przebudowy dworców kolejowych w historii PKP S.A. powstanie łącznie około 40. Przy tworzeniu założeń projektowych dla nich jednym z priorytetów było wyeliminowanie barier architektonicznych, które mogłyby ograniczyć dostępność dla osób z niepełnosprawnościami. Stąd Innowacyjne Dworce Systemowe to budynki parterowe z czytelnym i prostym układem przestrzennym. Do tego w założeniach ujęto szereg usprawnień, które muszą być zastosowane w każdym z nich. Postawiono na kontrastową kolorystykę wnętrz, aby osoby niedowidzące mogły sprawniej poruszać się po dworcu. Dodatkowo wprowadzono linie prowadzące z polami uwagi na dworcu i w ich otoczeniu oraz mapy dotykowe obiektów odwzorowujące ich przebieg oraz lokalizacje ważnych elementów infrastruktury dworca, co w znacznym stopniu ułatwia nauczenie się poruszania po przestrzeni dworca osobom z niepełnosprawnościami narządu wzroku. Istotnym elementem wspierającym tę grupę użytkowników dworców są również oznakowania w alfabecie Braille’a opisujące najważniejsze miejsca na dworcu. Sporym ułatwieniem, również dla osób o ograniczonej sprawności ruchowej, jest zastosowaniem automatyki drzwiowej przy dostępie do przestrzeni ogólnodostępnych. Pomyślano również o dostosowaniu i odpowiednim wyposażeniu toalet, gdzie zapewniono m.in. właściwą przestrzeń manewrową, pochwyty na określonej wysokości oraz wiele innych pomniejszych rozwiązań. Wprowadzone w IDS-ach rozwiązania osoby o ograniczonych możliwościach poruszania się mogą sprawdzić w praktyce na sześciu dworcach tego typu, które zostały już oddane do użytku. Są to obiekty w Oświęcimiu, Sędziszowie Małopolskim, Bielsku Podlaskim, Nidzicy, Czeremsze i Janikowie, a w najbliższych miesiącach dołączą do nich dworce w Biadolinach, Czarnej Tarnowskiej, Sterkowcu, Pomiechówku, Barchowie, Nowym Tomyślu, Gorzkowicach, Rogowie, Wilkoszewicach, Biskupicach Wielkopolskich, Pobiedziskach Letnisku. We wcześniejszych latach, w ramach pilotażu, tego typu obiekty powstały na stacjach: Mława, Nasielsk, Ciechanów i Strzelce Krajeńskie Wschód.
Liczby, które (u)rosną!
Do tej pory w ramach Programu Inwestycji Dworcowych na lata 2016-2023 zostało udostępnionych, oprócz wyżej wspomnianych 6 IDS-ów, jeszcze 20 dworców, które spełniają normy unijne w zakresie dostępności dla różnych grup podróżnych. W samym 2021 r. powinno dołączyć do nich około 40 obiektów, gdyż bardzo dużo dworców jest obecnie w trakcie budowy czy modernizacji. Sprawi, to że liczba dworców, na których wprowadzone są rozwiązania dla osób z niepełnosprawnościami, będzie sukcesywnie rosnąć. Choć już dziś z około 540 czynnych dworców kolejowych spora liczba obiektów posiada wiele elementów ułatwiających obsługę podróżnych z niepełnosprawnościami. Na przykład na 60 proc. z nich zapewniono swobodny dostęp do budynku dla osób z problemami z poruszaniem się, w tym w szczególności poruszających się na wózku (brak przeszkód w postaci schodów, progów itp. przy wejściu do dworca, do poczekalni oraz przy okienkach kasowych). Na mniej więcej podobnym odsetku dworców zastosowano systemy informacji głosowej, a przed około połową wszystkich czynnych dworców osoby z niepełnosprawnościami mogą parkować swoje samochody na specjalnie oznakowanych z myślą o nich miejscach.
W zakresie poprawy dostępności dworców olbrzymią zmianą jakościową będzie zakończenie Programu Inwestycji Dworcowych na lata 2016-2023. Według szacunków, dzięki inwestycjom zrealizowanym w ramach Programu, łącznie ponad 400 dworców – czyli 70 proc. czynnych obiektów zarządzanych przez PKP S.A. – będzie dostępnych dla osób o niepełnosprawności ruchowej. W przypadku innych udogodnień, takich jak ścieżki prowadzące dla osób z niepełnosprawnościami wzroku, liczba dworców posiadających tego typu rozwiązania wzrośnie o ponad 150 proc. Celem wszystkich działań inwestycyjnych i procesów jest pełne dostosowanie infrastruktury dworcowej do potrzeb osób o ograniczonej mobilności, co jest jednym z celów strategicznych PKP S.A. na najbliższe lata
– mówi Rafał Zgorzelski, członek zarządu PKP S.A. odpowiadający m.in. za strategię i sprawy związane z obsługą klientów.
Nie tylko duże inwestycje
Poza samym Programem Inwestycji Dworcowych procesy zwiększania dostępności dworców kolejowych będą realizowane poprzez wdrożenie wybranych działań w konkretnych lokalizacjach. Na przykład w ramach Solidarnościowego Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych kilkanaście obiektów zostanie doposażonych w rozwiązania ułatwiające korzystanie z infrastruktury dworcowej, tj. windy, automatyczne drzwi czy odpowiednio wyposażone i zaaranżowane toalety. Ponadto zostaną zorganizowane specjalne szkolenia dla pracowników PKP S.A., a na wybranych dworcach uruchomiony zostanie pilotaż asysty prowadzonej przez specjalnie przygotowane osoby. To jednak nie wszystko. PKP rozwijają także współpracę międzynarodową, wspierając tworzenie dobrych praktyk i standardów obsługi osób z niepełnosprawnościami poprzez uczestnictwo w projektach Unii Europejskiej takich jak In2Stempo (innowacyjne rozwiązania dla dworców kolejowych) i MaaSive (prace nad koncepcją aplikacji dla pasażerów do śledzenia przebiegu podróży, rezerwacji i sprzedaży biletów, planowania podróży „od drzwi do drzwi”) oraz w ramach prac branżowych organizacji międzynarodowych, takich jak UIC (Międzynarodowy Związek Kolei).
